Ptasi park Josefowskie Łąki • Česká společnost ornitologická

„Zatrzymujemy wodę dla ptaków i ludzi“

Witamy w ptasim parku Josefowskie Łąki, założonym przez Czeskie Towarzystwo Ornitologiczne w 2008 roku, w odpowiedzi na gwałtownie malejącą liczbę gatunków ptaków łąk i mokradeł. Z powodu osuszania terenu i intensyfikacji rolnictwa ubywa przyjaznych miejsc nie tylko dla ptaków, ale i innych zwierząt. Celem Parku jest odnowienie i utrzymanie środowiska podmokłej łąki, jej ochrona i rozwój.

Dzięki publicznym zbiórkom i sponsorom Czeskie Towarzystwo Ornitologiczne zaczęło wykupywać tereny znajdujące się w pobliżu rzeki Metuje i przywracać im pierwotny wygląd i funkcję terenów zalewowych. Część obszarów na ten cel została również podarowana przez miasto Jaroměř. Aktualnie powierzchnia parku wynosi ponad 80 ha i nadal się powiększa.

Jednym z powodów decydującym o utworzeniu parku w tym miejscu, była obecność ponad stuletniego systemu irygacyjnego, tworzącego 110-kilometrową sieć kanałów na tym terytorium. W latach dziewięćdziesiątych, brak zainteresowania lokalnych rolników korzystaniem z systemu, doprowadził do cofnięcia zgody na pobór wody służącej do nawadniania. Czeskie Towarzystwo Ornitologiczne przy wsparciu darczyńców, wyremontowało sieć oraz dołożyło starań aby przywrócić zgodę. System ten jest używany dwa razy w roku do imitowania naturalnych wiosennych i jesiennych zalewów łąk oraz utrzymania wyższego poziomu wód gruntowych.

Teren zawdzięcza swój łąkowy charakter regularnym pracom konserwatorskim, takim jak karczowanie inwazyjnych gatunków roślin, oraz koszenie trawy, po zakończeniu okresu lęgowego. Od 2018 roku w utrzymywaniu korzystnych warunków pomagają również wypasające się tam tury i dzikie konie, kuce Exmoorskie. W celu zapewnienia właściwego dostępu do wody wybudowano kilka mniejszych sadzawek i stawów, niezbędnych dla wodnych i brodzących gatunków ptaków. Dla tych ostatnich przygotowano Slawikowski staw o tarasowych brzegach, które przy zmianie poziomu wód zapewniają stały dostęp do płytkiej, bagiennej wody. Na stawie wybudowano półwyspy i wyspy umożliwiające bezpieczne gniazdowanie.

Teren parku jest zagospodarowany z myślą nie tylko o dzikich zwierzętach, ale również o odwiedzających park gościach. Przy wstępie do parku, przy moście Šrámkova znajduje się tablica informacyjna oraz budka obserwacyjna, skierowana w stronę wielkiego karmnika dla ptaków, który w okresie zimowym jest regularnie uzupełniany. Na wiosnę z tego miejsca obserwacje są również możliwe. Przy odrobinie szczęścia można zobaczyć zimorodka, bobra, nutrię oraz ptaki gniazdujące. W planach parku jest budowa wyższej wieży obserwacyjnej na południowej stronie Slawikowskiego stawu, która umożliwi obserwację całego obszaru i stworzy dobre warunki dla miłośników fotografii. Przy wstępie do parku mieści się mały parking przygotowany dla 3 aut. Istnieje również możliwość parkowania w pobliskiej wiosce Stary Ples. Obok powitalnej tablicy informacyjnej znajduje się miejsce na ognisko, oraz punkt z ulotkami zawierającymi informacje o parku. Swój początek bierze tu również 4-kilometrowa ścieżka edukacyjna prowadząca dookoła parku.

Od początku istnienia parku do końca 2021 roku na jego obszarze zaobserwowano 189 gatunków ptaków, w tym gatunki rzadkie i chronione. Wielkim sukcesem są obserwacje gatunków z rodzaju siewkowatych i bekasowatch, dla których park powstał. Swoje lęgi odbywa tutaj czajka zwyczajna (Vanellus vanellus), bekas kszyk (Gallinago gallinago), krwawodziób (Tringa totanus), sieweczka rzeczna (Charadrius dubius), wodnik zwyczajny (Rallus aquaticus) i prawdopodobnie również kropiatka (Porzana porzana).

Wśród zaobserwowanych gatunków są zarówno gatunki gniazdujące na łąkach jak i tylko przelatujące. Do ciekawszych obserwacji należą: płaskonos zwyczajny (Spatula clypeata), batalion (Philomachus pugnax), brodziec śniady (Tringa erythropus), cyranka zwyczajna (Anas querquedula), kazarka rdzawa (Tadorna ferruginea), sieweczka obrożna (Charadrius hiaticula), biegus mały (Calidris temminckii), łabędź krzykliwy (Cygnus cygnus), dziwonia zwyczajna (Carpodacus erythrinus). W trakcie zimowej i jesiennej migracji można zaobserwować aż 18 gatunków ptaków z rzędu siewkowych.

Nasycenie terenu wodą stwarza doskonałe warunki również dla płazów. Można tutaj spotkać żabę śmieszkę (Pelophylax ridibundus) oraz żabę trawną (Rana temporaria), ropuchę szarą (Bufo bufo), ropuchę zieloną (Bufotes viridis), kumaka nizinnego (Bombina bombina) oraz rzekotkę drzewną (Hyla arborea). Możliwe do zaobserwowania są również gatunki traszki grzebieniastej (Triturus cristatus) i traszki zwyczajnej (Lissotriton vulgaris).

Rekultywacja mokradeł wpłynęła pozytywnie na różnorodność ważek, chrząszczy i innych owadów. Łąki zamieszkuje kilkaset gatunków chrząszczy, 30 gatunków ważek i 35 gatunków motyli dziennych.

W ramach regularnie prowadzonego monitoringu stwierdzono obecność największego na świecie wodnego chrząszcza – kałużnicy czarnozielonej (Hydrophilus piceus), modraszka nausitous (Phengaris nausithous), trzepli zielonej (Ophiogomphus cecilia).

W otaczającej park rzece Metuje żyje ponad 30 gatunków ryb a także bóbr europejski (Castor fiber) oraz wydra (Lutra lutra).

Łąki porastają ciekawe gatunki roślin takie jak przetacznik długolistny (Veronica longifolia), rutewka wąskolistna (Thalictrum lucidum), turzyca dwustronna (Carex disticha), czosnek kątowaty (Allium angulosum). Wczesną wiosną na łąkach dominuje żółty kolor knieci błotnej i złoci, następnie kosaćców i jaskrów. Lato pełne jest odcieni błękitu i fioletu za sprawą krwawnicy pospolitej, bodziszków krwiściągów i rdestów. Najbardziej tajemniczym kwiatem łąk jest zimowit jesienny, wypuszczający na wiosnę liście podobne do tulipanów, ale kwitnący dopiero na jesień. O tej porze roku prawie nic innego nie kwitnie, a owady zapylające mogą poświęcić mu całą swoją uwagę.